هشیوار سرزمین آب های پاک

*هشیوار سرزمین آب های پاک*

نگارنده: دکتر غلامحسین مهرابی ✒️

 🌏سایت و پیج اینستاگرام دارابیها

آب در سرزمین ایران از دیرباز مقدس بود و حیاتی. آبادی بدون آب معنا نداشت و «هرجا که آب است آبادی است» مثلی است که نقشآب را در زندگی ساکنان ایران روشن می کند. تمدن های کهن بشری هم بدون آب نبود. همگی در کنار رودهای خروشان و دریاهای بزرگبه وجود آمده اند. علاوه بر این چهار آخشیج (عنصر) مقدس در زندگی ایرانیان اهمیت ویژه ای داشت و مردمان این سرزمین آن ها رامقدس می دانستند و از آلوده کردن آن پرهیز می کردند. آب، آتش، خاک و هوا. مردمان سرزمین کم آب ایران، برای ماندن و ساختن وبودن، مجبور بودند از جان مایه بگذارند و آب را با سخت ترین و خلاقانه ترین راه – یعنی قنات یا کاریز – به آبادی برسانند. در شهرکهن داراب هم آب همان اندازه مهم بود و ارزشمند. این سرزمین که به آب و مهربانی شهره داشت، روستاهایی متعددی را در اطراف خودداشت و دارد. تقسیم بندی این روستاها، در زمان گذشته که هنوز آب را با این حجم، از زیر زمین بیرون نمی آوردند، بر اساس آب بود. رودخانه ها نقش اساسی در توسعه و وجود روستاها داشتند و روستاها، نقش اساسی در پایداری شهر. چرا که بدون تولید روستا، شهردر فقر و قحطی، جان می داد و بدون آب، روستایی نه تولید داشت و نه آب و نان. امروزه به واسطه تکنولوژی و بهره برداری از آب هایزیرزمینی، قدر آب را کم تر می دانیم و با هر هوسی و خواسته ای، استفاده می کنیم. اما دیروز قدر آب را می دانستیم و مردمانبالادست آب را گل نمی کردند تا پایین دست ها هم زندگی کنند. زمین های کشاورزی بالادست ها، اندازه داشت، آب سهم پایین دستیها هم بود.

از تقسیم بندی جغرافیایی روستاهای داراب گفتیم و این که این تقسیم بندی، برخلاف امروز که بر اساس زمین و موقعیت زمینی است، براساس آب و رودخانه و جریان آب بود. به همین خاطر، تقسیم بندی دیروز با امروز کاملاً متفاوت بوده و فرق کرده است. رودبال، فسارود،شاهیجان و هشیوار هر کدام رودی بودند پر آب که روستاها در کنار آن جان گرفته بود و نام منطقه شده بود. مقدس ترین آب داراب،هشیوار بود. هشیوار، آب مقدس هشی، از نقش شاهپور و چشمه های اطراف سرچشمه می گرفت و منطقه ای که آبیاری می کرد به نامهشیوار شهرت داشت. هشی یا اشی از اشه در فارسی پهلوی است که به معنای حقیقت، پاکی و درستی است. رود هشی مقدس بود ودر سرچشمه آن علاوه بر نقش پیروزی شاهپور اول ساسانی بر سه امپراتور مهم روم، الهه آناهیتا هم که نگاهبان آب های روان بود نقششده بود. این رود پس از گذشتن از منطقه هشیوار و سیراب کردن روستاهای مهمی مانند اکبرآباد، زرگران، خنگ آب، جمسی و . . . بهخندق داراب گرد می رسید و محافظ شهر دارابگرد بود. سپس از راهی دیگر خارج می شد. روستاهای حاشیه این رود را هشیوار میگفتند.

در اواخر دوره پهلوی که جامعه به سوی تکنولوژی و مدرنیسم، می رفت، نقش تلمبه ها در آب رسانی بیشتر می شد و تقسیماتجغرافیایی، به هم ریخت. حسین آزما که کتاب «شهر من داراب» را در دهه شصت و هفتاد نوشته، این روستاها را جزو هشیوار دانستهاست: آب شیب، بانوج، بهروزآباد، خنگاب، خیرآباد، دنگان، زین آباد سنگی، سیاهان، کنارحاجی، کوه سفید، گز گاوبان و ماریان. برخیروستاهای حوزه هشیوار قدمت کمتری دارند مانند: بهروزآباد و کوه سفید که در واقع در سال 1342 با اسکان تیره هایی از ایل بهارلو،تشکیل شد (هر چند آثار تمدنی در نزدیکی این روستاها وجود دارد) هم چنین برخی از این روستاها در گذشته بخشی از آب خود را ازجایی دیگر تأمین می کردند. برای مثال بخشی از آب خیرآباد از رودبال تأمین می شد و هنوز آثار آب رسانی و آسیاب های دوقلوی آندر کنار روستا، سندی است بر آن. و چون در آن روزگار، آب رودبال دیگر به این جا نمی رسیده، خیرآبادی ها یا از تلمبه استفاده کردهاند یا آب هشی که در نزدیک شان بوده است. شهنان که امروزه مرکز هشیوار می باشد در کتاب آزما، جزو دهستان حومه محسوب شده. حومه دهستانی بود که روستاهای آن فاصله کمی از داراب داشتند و آشکار است که این تقسیم بندی مربوط به زمین است و نه آب. درسرشماری های قدیمی تر، شهنان جزو حوزه رودبال زمین بوده یعنی از رودخانه مشهور رودبال سیرآب می شده است. در تقسیم بندیهای جدید، شهنان مرکز هشیوار شده و این روستا هم به سبب وسعت و هم جمعیت، لایق این مرکزیت بود.

هشیوار و رودبال پس از سیراب کردن مناطق مختلف در حوالی خسویه به هم می رسیدند و مسیر خود را ادامه داده و در نهایت باعبور از زمین های شوره زار و شور شدن به نام آب رودشور وارد بخش فرگ می شد و سپس به هرمزگان و خلیج فارس می رسید. دربرخی نقشه های جغرافیایی نام این رود، عکس رستم ضبط شده که شاید به دلیل وجود نقش شاهپور ساسانی در سرچشمه آن است. توضیح این که در گذشته مردم داراب، به نقش شاهپور، نقش رستم هم می گفتند.

📚منبع: سایت و پیج اینستاگرام دارابیها